Yapay zekâ destekli agent mimarileri, sadece güçlü dil modelleri (Language Models – LM) değil, aynı zamanda bu modellerin dış dünya ile etkileşime geçmesini sağlayan tool’lar ve akıllı karar alma süreçlerini yöneten bir orchestration layer sayesinde etkili hale gelir. Bu yazıda, agent mimarisinin üç temel yapı taşı olan model, tool ve orchestration layer kavramlarına odaklanacağız.
Model: Merkezi Karar Verici
Agent kapsamındaki “model” terimi, genellikle merkezi karar verici olarak görev yapan bir dil modelini ifade eder. Bu model, agent’in içsel mantıksal süreçlerini yönlendirir ve aksiyonlarını şekillendirir. Kullanılan modeller farklı boyutlarda olabilir (küçük ya da büyük) ve instruction-based reasoning yeteneklerine sahip olmalıdır. Bu bağlamda ReAct, Chain-of-Thought (CoT) ya da Tree-of-Thoughts gibi akıl yürütme yaklaşımları öne çıkar.
Model, genel amaçlı, multimodal ya da belirli bir görev için fine-tuned olabilir. Ancak dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta şudur: Model, agent’in spesifik tool seçimleri ya da orchestration konfigürasyonlarıyla doğrudan eğitilmemiştir. Bu nedenle, modelin agent’e özel görevlerde daha etkili hale gelmesi için, örneklerle (örneğin belirli bir tool’un nasıl kullanıldığına dair senaryolarla) desteklenmesi önerilir.
Tool: Agent’i Gerçek Dünya ile Buluşturan Köprü
Bir dil modeli kendi başına etkileyici sonuçlar üretebilirken, gerçek dünyadaki sistemlerle etkileşime geçmesi sınırlıdır. İşte bu noktada devreye tools girer. Tool’lar, agent’in harici veri kaynaklarına veya servislerine erişmesini sağlar ve modelin tek başına gerçekleştiremeyeceği işlemleri mümkün kılar.
Tool’lar sayesinde agent, veri çekebilir, API çağrısı yapabilir, harici sistemlere aksiyon gönderebilir ya da özel görevleri otomatik olarak yerine getirebilir. Bu da yalnızca içeride düşünen bir modelden ziyade, aksiyon alan bir yapay zekâ agent’ine dönüşüm sağlar.
Orchestration Layer: Düşünme Döngüsünü Yöneten Katman
Orchestration layer, agent’in bilgi alma, içsel akıl yürütme yapma ve buna dayalı olarak bir sonraki aksiyonu belirleme sürecini döngüsel olarak yöneten katmandır. Bu döngü, agent bir hedefe ulaşana veya durma noktasına gelene kadar devam eder.
Bu yapı basit kurallara dayalı karar döngülerinden, zincirleme mantık akışlarına ve hatta makine öğrenimi algoritmalarıyla desteklenen daha kompleks reasoning yapılarına kadar değişebilir. Orchestration layer’in karmaşıklığı, agent’in amacı ve görevine göre şekillenir.
Model ve Agent’ler Arasındaki Temel Farklar
Aşağıdaki tablo, geleneksel dil modelleri ile modern AI agent yapıları arasındaki temel farkları özetlemektedir:
| Özellik | Modeller | Agent’ler |
|---|---|---|
| Bilgi Kaynağı | Bilgi, yalnızca eğitim verisi ile sınırlıdır. | Bilgi, harici sistemlerle tool’lar aracılığıyla genişletilir. |
| Sorguya Yanıt | Kullanıcı sorgusuna göre tek seferlik tahmin yapılır. Modelde özel olarak uygulanmadıysa oturum geçmişi ya da sürekli bağlam yönetimi yoktur (ör. sohbet geçmişi). | Oturum geçmişi yönetilir (ör. sohbet geçmişi) ve çok adımlı tahminler yapılabilir. Bu yapı, orchestration layer içinde yapılan sorgular ve kararlar üzerinden yürütülür. Bu bağlamda, bir “turn”, sistemle agent arasındaki bir etkileşim olarak tanımlanır (ör. 1 sorgu ve 1 yanıt). |
| Tool Kullanımı | Yerel tool entegrasyonu bulunmaz. | Tool’lar, agent mimarisine doğal olarak entegre edilmiştir. |
| Mantıksal Yapı | Yerel bir mantık katmanı bulunmaz. Kullanıcılar, basit sorular veya CoT, ReAct gibi reasoning framework’leriyle oluşturulmuş karmaşık prompt’larla modeli yönlendirebilir. | CoT, ReAct veya LangChain gibi hazır agent framework’lerini kullanan yerleşik bilişsel mimariye sahiptir. |
Sonuç
Genel dil modelleri tek başlarına güçlü araçlar olabilir; ancak gerçek dünyadaki görevleri otonom şekilde yerine getirebilmek için agent mimarilerine ihtiyaç vardır. Model, tool ve orchestration layer bileşenlerinin entegre çalışması sayesinde bu sistemler, yalnızca bilgi üretmekle kalmaz, aynı zamanda akıl yürütebilir, karar verebilir ve aksiyon alabilir hâle gelir. Bu mimari, yapay zekânın bir üst seviyeye taşınmasında kritik bir rol oynamaktadır.